ભારતીય અંતરિક્ષ યાત્રાની દિશામાં વધુ એક ગૌરવક્ષણ ઉમેરાયું છે. કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લા AXIOM-4 (Ax-4) મિશન હેઠળ સ્પેસએક્સના ડ્રેગન કેપ્સ્યુલમાં બેસીને આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ સ્ટેશન (ISS) પર સફળતાપૂર્વક પહોંચ્યા છે. ખાસ વાત એ છે કે ડ્રેગન કેપ્સ્યુલ તેનું નિશ્ચિત સમય પહેલાં, આશરે 20 મિનિટ વહેલું dock થઈ ગયું. dock પછીની પ્રક્રિયા શરૂઆતમાં થોડી વિશિષ્ટ હોય છે, જેમાં 1-2 કલાક હવા ના પ્રેશર અને સ્થિતિની ચકાસણી થાય છે. ત્યારબાદ, ક્રૂને ISSમાં પ્રવેશ આપવામાં આવશે.
આ અવકાશયાન પૃથ્વીથી આશરે 418 કિમી ઊંચાઈએ, 28,000 કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે પરિક્રમા કરી રહ્યું છે. લોન્ચિંગ બાદ લગભગ 26 કલાકનું અંતરિક્ષ પ્રવાસ પૂર્ણ કરીને હવે તે dockિંગના અંતિમ તબક્કામાં છે. મહત્વપૂર્ણ વાત એ છે કે ડ્રેગન યાનને ISSની ભ્રમણકક્ષા સાથે સુસંગત બનાવવા માટે અનેક ઓર્બિટલ મેન્યુવર્સ કરવામાં આવ્યા.
ડ્રેગન યાનની Docking પ્રક્રિયા કેવી રીતે થાય છે?
યાન dock થવું એ એક ઓટોમેટિક પ્રક્રિયા છે, છતાંયે astronaut शुभांशु અને કમાન્ડર પેગી વ્હિટસન dockિંગની દરેક પ્રક્રિયાનો નજીકથી નિરીક્ષણ કરે છે. સમગ્ર dockીંગ પ્રક્રિયાને ચાર તબક્કામાં વિભાજિત કરી શકાય છે:
1. રેન્ડેઝવસ (Rendezvous):
લોઞ্চ થયા પછી માત્ર 90 સેકન્ડમાં ડ્રેગન યાન એન્જિન ફાયરિંગ શરૂ કરે છે, જેથી તેની દિશા અને ગતિ નિયંત્રિત થાય. બપોરે 2:33 વાગ્યે સુધીમાં તે ISSથી લગભગ 200 મીટર દૂર પહોંચે છે. સ્પેસએક્સ અને નાસાના કંટ્રોલર તમામ સિસ્ટમ્સની સતત તપાસ કરે છે.
2. નજીકનો અભિગમ (Proximity Operations):
200 મીટરના અંતરે, યાન ISS સાથે સીધો સંપર્ક સ્થાપિત કરે છે. આ તબક્કો સામાન્ય રીતે 6 કલાક સુધી ચાલે છે, જેથી કોઈ અણધાર્યો જોખમ ન સર્જાય.
3. અંતિમ અભિગમ (Final Approach):
20 મીટર સુધી નજીક પહોંચ્યા પછી, ડ્રેગનના લેસર સેન્સર્સ, કેમેરા અને GPS ISSના Harmony Module સાથે dock કરવા માટે યાનને સચોટ રીતે ગોઠવે છે. અહીં યાન ખૂબ ધીમી ગતિએ આગળ વધે છે. शुभांशુ ખાસ કરીને ગતિ, અવકાશયાનની સ્થિરતા અને સિસ્ટમ્સનું સતત નિરીક્ષણ કરે છે.
4. સોફ્ટ અને હાર્ડ કેપ્ચર (Soft and Hard Capture):
સોફ્ટ કેપ્ચર: મેગ્નેટિક ગ્રિપર્સ ડ્રેગન યાનને dock પોર્ટ તરફ ખેંચે છે.
હાર્ડ કેપ્ચર: યાંત્રિક લેચ અને હૂક યાનને સુરક્ષિત રીતે જોડે છે. આ પછી, વાયુદબાણ માટે એક સીલ બનાવવામાં આવે છે.
Dock થયા પછી હવામાં કોઈ લીકેજ છે કે નહીં અને દબાણ સ્થિર છે કે નહીં તેની ચકાસણી થાય છે. તમામ ચકાસણી સફળ થયા બાદ, ક્રૂ ISSમાં પ્રવેશ કરશે.
